تحریف اشعار دفاع مقدس شهریار در آذربایجان و ترکیه/حیدربابا هویت را به زبان ترکی بازگرداند
تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۵۰۳۱۲
جمشید علیزاده، شاگرد شهریار، میگوید: شعر ترکی شهریار دستخوش تحریفاتی شده است؛ هم در باکو و هم در ترکیه. فقط در شعرهای دفاع مقدس استاد، نزدیک به ۲۰۰ مورد دستکاری، تحریف و تغییر صورت گرفته است. ۲۷ شهريور ۱۳۹۸ - ۱۰:۳۳ فرهنگی ادبیات و نشر نظرات - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، محمدحسین بهجت تبریزی، متخلص به شهریار، در سال 1285 در تبریز به دنیا آمد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
شهریار در شعر علاوه بر تأمل و مطالعه شاعران و سرآمدان ادب فارسی، از مطالعه اشعار سرایندگان ترکزبان و آذری نیز غفلت نکرد؛ همین موضوع سبب شد تا شاعری در آذبایجان ظهور کند که نه تنها در شعر فارسی که در ادبیات ترکی نیز آغازگر سبکی جدید باشد. اولین دفتر شعر او در سال 1310 با مقدمه ملکالشعرای بهار و پژمان بختیاری منتشر شد. شهریار پس از آن منظومه «حیدر بابایه سلام» را در سال 1330 منتشر کرد و با این اثر در ادبیات آذری ماندگار شد.
شهریار شاعری عاشق پیشه و خوش قریحه بود که اشعار لطیفی را به زبانهای فارسی و ترکی سروده و کارنامه ای پربار را از خود به جای گذاشته است. خبرگزاری تسنیم در آستانه سی و یکمین سالروز درگذشت استاد شهریار که روز ملی شعر و ادب نامگذاری شده است، درباره آثار و زندگی این شاعر بزرگ با جمشید علیزاده، استاد دانشگاه و از شاگردان شهریار، به گفتوگو پرداخت. او در بخش نخست این گفتوگو به نحوه آشنایی خود با شهریار و سلوک شخصیاش اشاره کرده است. علیزاده میگوید که شهریار همواره خلوت را بر جمع ترجیح میداده و این عادت، برگرفته از وهمی بوده که سیستم امنیتی رضاشاه در او ایجاد کرده بود. به گفته این استاد دانشگاه؛ در دوره حکومت رضا شاه یکی از مهمترین کارهای که با هدایت انگلیسیها انجام شد، زدودن دین و نشانههای آن از جامعه بود. کشف حجاب در همین راستا اتفاق افتاد و تکیهها و هیئتهای مذهبی نیز در مقطعی برچیده شده بودند. شهریار در اوج قدرت این سیستم که نمیخواست حرفی از عاشورا و امام حسین(ع) باشد، در سال 1316 شعر «علی ای همای رحمت» را میگوید؛ به همین دلیل تحت نظر بود. بخش نخست این گفتوگو را میتوانید در اینجا بخوانید.
شاگرد شهریار در بخش دوم این گفتوگو به ویژگیهای شعر ترکی شهریار پرداخته و میگوید او بزرگترین شاعر دو زبانه تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران است. از نظر علیزاده، شهریار برای اولینبار با منظومه «حیدربابا» هویت زبان ترکی آذربایجان را به این زبان بازگردانده است. این استاد دانشگاه همچنین در ادامه به دیدگاه شهریار در باب ایران فرهنگی و فرهنگ ایرانی اشاره کرد و ضمن ارائه نکاتی درباره تحریف شعرهای ترکی استاد در موضوعات مختلف از جمله سرودههای او برای هشت سال دفاع مقدس در آذربایجان و ترکیه، مواردی از آن را برشمرد. به اعتقاد علیزاده؛ شعر ترکی شهریار دستخوش تحریفاتی شده است و متأسفانه هر روز به وسعت و تعداد کارخانههای جعل حدیث افزوده میشود. مشروح بخش دوم گفتوگوی این شاگرد شهریار با خبرگزاری تسنیم را میتوانید در ادامه بخوانید:
*تسنیم: ما وقتی از شهریار صحبت میکنیم، با شاعری مواجه هستیم که هم در قلمرو شعر فارسی شهریار است و هم در حوزه شعر ترکی. عمده بررسیهایی که در خصوص شعر شهریار صورت گرفته، معطوف به شعر فارسی اوست. با توجه به شناختی که از آثار شهریار دارید، او چه تجربههای نویی را وارد شعر ترکی آذربایجانی کرد؟
به طور قطع و یقین میگویم که شهریار بزرگترین شاعر دو زبانه تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران است. او تنها شاعری از زمان رودکی تا امروز است که به دو زبان شعر گفت و در هر دو زبان، شاهکارآفرین بود و نقطه عطف به شمار میآید.
ما در ادبیات کلاسیک، شاعرانی داریم که به دو زبان فارسی و عربی شعر گفتهاند؛ مانند سعدی، خاقانی و یا ناصر خسرو که مدعی است دیوانی هم به زبان عربی دارد: «بخوان هر دو دیوان من تا ببینی/ یکی گشته با عنصری بحتری را»؛ یا ملا محمد فضولی که در قرن دهم به سه زبان ترکی، فارسی و عربی شعر گفته است. موارد اینچنینی متعدد است، اما پرسش اصلی اینجاست که آیا همه این بزرگان که به دو زبان شعر گفتهاند، در هر دو زبان نقطه عطف به شمار میآیند؟ به عنوان نمونه، آیا شعر عربی سعدی، در حوزه شعر عربی یک نقطه عطف به شمار میآید و منتقدان عرب در کنار شعر متنبی، به شعر عربی سعدی هم استناد میکنند؟ مطمئناً پاسخ منفی است. سعدی در حوزه شعر عربی تجربهای کرده است، اما شعر عربی او در مقابل عربیسرایان اصیل به جایگاه ویژهای نمیرسد. او اگر نقطه عطفی به شمار میآید، در حوزه شعر فارسی اوست. دیگران نیز همینطور. به عنوان مثال، ملا محمد فضولی اگرچه به سه زبان شعر گفته، اما اهمیت او در همان حوزه شعر ترکی است. کسی به شعر فارسی او استناد نمیکند.
در این میان، شهریار این موقعیت را دارد که در هر دو زبان فارسی و ترکی شاهکار آفرین باشد و نقطه عطف به شمار آید. شهریار از یک سو در زبان فارسی شاهکارهای متعدد و متنوعی دارد؛ بخشی از این سرودهها در قالب غزل است که ویژه خود اوست که میتوان در کنار غزل سعدی و حافظ، یا غزل عرفانی مولانا، سنایی و عطار، غزل جدیدی به نام غزل شهریار را هم در نظر بگیریم که مُهر و امضای خود شاعر را دارد. منظومههای درخشانی مانند «راز و نیاز»، «هذیان دل»، «دو مرغ بهشتی»، «سرنوشت عشق »و بسیاری از دیگر آثار او در زبان فارسی شاهکار به شمار میآید.
بازگشت هویت زبان ترکی با «حیدربابا»
از سوی دیگر، شهریار در زبان ترکی با خلق آثاری چون «حیدربابا»، «سهندیه» و... نیز شاهکارآفرین و شخصیتی جهانی است. او در هر دو زبان موفق عمل کرده است. برخلاف پیشینیان و حتی معاصران که اگرچه به چند زبان شعر گفتهاند، اما در یک زبان نقطه عطف به شمار میآیند.
شهریار برای اولینبار با منظومه «حیدربابا» هویت زبان ترکی آذربایجان را به این زبان بازگرداند؛ البته توجه داشته باشید که ترکی آذربایجان با ترکی آناتولی و ترکیه و دیگر مناطق تفاوتهای اساسی دارد. پیش از شهریار شعرهای ترکی بیشتر در حوزه ادبیات دیوانی بود؛ به این معنی که گویندگان این سرودهها دیوانهای شعر فارسی را خوانده و با ترجمه و تصرف مختصری از شعر حافظ، سعدی، خاقانی، نظامی و... با تغییر یک حرف اضافه یا حرف ربط و فعل سعی کردند که به آن جنبه ترکی بودن بدهند. این قاعدتاً امکانپذیر نیست. هر زبان برای خودش ساختار نحوی ویژهای دارد و براساس آن طبقهبندی میشوند. آمدن یک کلمه ترکی، جمله فارسی را به ترکی تبدیل نمیکند. در شعر ترکی شاعرانی چون عمادالدین نسیمی، فضولی و ... شعرهای فارسی را خوانده و با تصرفی مختصر و با معادلسازی و جابجایی، میخواستند شعر ترکی بگویند؛ در حالی که این شعر ترکی نبود و ساختاری فارسی داشت. به طور مثال نسیمی میگوید:
«دریای محیط جوشه گلدی
کونی له مکان خروشه گلدی ...»
اگر معادلهای ترکی این بیت را به فارسی تبدیل کنیم، جمله به ساختار نحوی فارسی تبدیل میشود. در این میان، شهریار برای اولینبار با «حیدربابا» ساختار نحوی زبان «ترکی آذربایجانی» را به آن بازگرداند. او در زبان ترکی یک نقطه عطف به شمار میآید و برای اولینبار هویت زبانشناختی ترکی آذربایجانی را به شعر ترکی بازگرداند و شاهکارهایی در استاندارد جهانی پدید آورد.
شهریار، ایران فرهنگی و فرهنگ ایرانی
*تسنیم: صحبت از شعرهای ترکی استاد شد. چندسالی هست که جریانهایی با سوء استفاده از این بخش از آثار استاد شهریار، سعی در ایجاد تفرقه دارند. با توجه به شناختی که از آثار و اندیشههای شهریار دارید، فکر میکنید نگاه شهریار به هویت ملی، ایران فرهنگی و فرهنگ ایرانی چگونه بود؟
او وطنپرست اصیل و همیشگی بود. من شعر خود او را برای شما میخوانم: «ترکی ما بس عزیز است و زبان مادری/ لیک اگر ایران نگوید لال باد از وی زبان»؛ این موضعگیری صریح شهریار است. اجتهاد در مقابل نص که محلی از اعراب ندارد. او وطنپرست خالص، مخلص و همیشگی بود. دو مؤلفه پررنگ در زندگی شهریار وجود دارد که از ابتدای سالهای کودکی در ذهن او شکل گرفته، در شعرش بازتاب گستردهای دارد و تا روزهای پایانی عمرش این دو مؤلفه کاملاً مشهود است: اسلامگرایی و ایرانمداری. هیچگاه و در هیچ مقطعی از زندگی و آثار شهریار نمیتوانید اثری بیابید که از یکی از این دو مؤلفه دور شده باشد؛ یعنی اسلام و اعتقادات مذهبی را نفی کند و یا ایران را. اینها سوء استفادههایی است که با اغراض مختلف انجام میدهند.
تحریف اشعار دفاع مقدس شهریار در آذربایجان و ترکیه
شعر ترکی شهریار دستخوش تحریفاتی شده است؛ هم در باکو و هم در ترکیه. این موضوع را چند سال پیش در کتاب «نالههای شباهنگی» به صورت مفصل توضیح دادم و با نمونه نشان دادم که فقط در شعرهای دفاع مقدس استاد، نزدیک به 200 مورد دستکاری شده است. همه چاپها را با هم مقایسه کردم و موارد تحریف را نشان دادم که یا بیت و بندی را حذف و یا تحریف کردند. این نکته مهمی است. متأسفانه هر روز به وسعت و تعداد کارخانههای جعل حدیث افزوده میشود؛ چه در خارج و چه در داخل ایران. دشمن کارش دشمنی است، اما دوستان دشمننما استخوان در گلو هستند.
*تسنیم: سرودههای دفاع مقدس به چه مضمونی تحریف شده است؟
شهریار در بخشی از سرودههای دفاع مقدس تمام ترکان جهان را به اسلام دعوت میکند و میگوید که ایران اسلامی امروز دارد با کفر میجنگد، لازمه غیرت این است که این ترکان هم به پا خیزند و از اسلام دفاع کنند.
یک نمونه از این تحریفات و تغییرات به این شکل است: الفبای سیریلیک و لاتین که در باکو و ترکیه استفاده میشود، آنها را از گذشته فرهنگی خود جدا کرده است، به طوری که نمیتوانند یک متن ساده فارسی یا ترکی که به الفبای عربی نوشته شده(مثل دیوانهای 100 سال پیش خود) را بخوانند. شهریار در بحبوحه جنگ شعری دارد در مورد دفاع مقدس خطاب به ترکان باکو و ترکیه:
«آییریب شیطان الفباسی سیزی آللاه دان
اؤز الیفبامیزی یازساز، تاپاسیز قرآنی»
ترجمهاش این است که الفبای شیطان(الفبای لاتین) شما را از خدا جدا کرده است، اگر به الفبای خودمان(الفبای قرآنی) بنویسیم، دوباره خدا را پیدا میکنیم. این را در چاپهای ترکیه و باکو تغییر دادند و به جای «سیزی» به معنای «شما را»، آوردهاند «بیزی» به معنای «ما را»؛ یعنی معنی شعر را 180 درجه تغییر دادهاند. این به عنوان نمونه است. در «نالههای شباهنگی» 200 مورد را نشان دادهام. تنها بخش قابل اتکا از دیوان شهریار که این موضوع در آن غربال شده باشد، همین کتاب است که براساس دستنوشتههای خود شهریار تنظیم شده است.
افزایش کارخانههای جعل حدیث و خواب متولیان فرهنگی
این کارخانهها دایر است و متأسفانه متولیان فرهنگی ما بیشتر فرهنگ را به عنوان لغتنامه میشناسند، یا خواباند یا خود را به خواب زدهاند. هر سال هم بنا به منافع شخصی و مصالح سیاسی خودشان بلوایی در باب شهریار و روز ملی شعر و ادب برپا میشود که به نظر من، تجلیل شهریار نیست، بلکه تحقیر اوست؛ زیرا باید به آثار او پرداخته شود نه اینکه شهریار زمینهای برای نماینده شدن فلان آقا و یا وزیر شدن دیگری شود.
آیتالکرسی به خط شهریار+ عکسناگفتههایی از انزوای خودخواسته شهریار در دوره رضا شاهچند نکته مهم درباره استاد شهریار*تسنیم: بزرگترین درسی که در مدت حضور با شهریار از او گرفتید، چه بود؟
درسهایی که از ایشان آموختم، وجوه مختلفی دارد؛ از شعر گرفته تا سلوک فردی. من صداقت، دینداری و وطنپرستی را مهمترین نکاتی میدانم که از شهریار بزرگ آموختم. در حوزه شعر هم این را از شهریار آموختم که شعر واقعی باید آیینهتمامنمای عواطف و تجربههای شخصی شاعر باشد نه برخاسته از الگوی ادبی.
انتهای پیام/
R1013197/P/S4,35/CT2 واژه های کاربردی مرتبط کتاب و ادبیاتمنبع: تسنیم
کلیدواژه: کتاب و ادبیات کتاب و ادبیات
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۵۰۳۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (12 اردیبهشت)
حاشا که من به موسم گل ترک می کنم
من لاف عقل میزنم این کار کی کنم
مطرب کجاست تا همه محصول زهد و علم
در کار چنگ و بربط و آواز نی کنم
از قیل و قال مدرسه حالی دلم گرفت
یک چند نیز خدمت معشوق و می کنم
کی بود در زمانه وفا جام می بیار
تا من حکایت جم و کاووس کی کنم
از نامه سیاه نترسم که روز حشر
با فیض لطف او صد از این نامه طی کنم
کو پیک صبح تا گلههای شب فراق
با آن خجسته طالع فرخنده پی کنم
این جان عاریت که به حافظ سپرد دوست
روزی رخش ببینم و تسلیم وی کنم
تحول فکری عمیقی در شما رخ داده و دوران جدیدی از زندگی تان آغاز شده است. بلوغ فکری و عقلی باعث شده یک گام جلوتر گذاشته و درهای تازه ای به روی شما گشوده شود.
از مشاهده دورویی و فریبکاری اطرافیان دچار رنجش می شوید، به زودی خداوند به شما نگاه کرده و خبر مسرت بخشی دریافت خواهید کرد. با ایمان به خدا و عبادت توشه آخرت را پر کنید.
زندگی نامه حافظحافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و بههمراه مادرش زندگی سختی را سپری میکرد. گفته میشود او در اوقات فراغت خود به مکتبخانهای که نزدیک نانوایی بود میرفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت میکرد و نیززمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا میپرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.
این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را بهطور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی شرکت میکرد و به همین خاطر به اکثر دانشهای زمان خود مسلط بود.
حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش میکرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردمفریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار بهویژه غزلیات بسیار زیبا و معنیداری سروده است که نیزاکنون پس از گذشت قرنها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامشبخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات میشود.
حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیدهاند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را بهدلیل شیرین زبانی معشوقهاش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقهاش، ۴۰ شبانه روز را بهطور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زندهداری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو میکنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمهکاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.
در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار میشود.
آثار حافظ
دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی بهطور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود میپرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابلتوجه و تاملبرانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبانهای دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزلسرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیتهای او بسیار درخشان و تماشایی است.
شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهمترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن میخواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن میکند؛ بهگونهای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شدهاند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفتهها به کمک زبان طنز بیان شود.
کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (11 اردیبهشت)